Kwetsbare personen

Content warning

Opgelet, volgende beelden bevatten informatie

over seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Kwil nie, ook al ben ik afhankelijk van je hulp

Kwil nie, ook al zeg je dat seks zo hoort

Kwil nie, ook al ben ik afhankelijk van je hulp

Leestijd: 3 min

Volgens de UN-MENAMAIS studie lopen personen met een beperking een hoger risico op fysiek seksueel geweld. Bijna een derde (35%) van hen heeft al te maken gehad met seksueel misbruik, vergeleken met 27% van mensen zonder beperking. Het percentage (poging tot) verkrachting is respectievelijk 16% tegenover 9%. Punt.vzw heeft deze kwestie onderzocht en sprak met slachtoffers en met Aditi vzw, een centrum voor advies en informatie over seksualiteit voor mensen met een beperking en hun netwerk.

Afhankelijkheid

Lynn (36) lijdt aan een zeldzame bindweefselziekte en komt in een assistentieflat nadat ze een periode in het ziekenhuis verbleef. In de assistentieflat wordt ze aangerand door een verpleger. "Dat ging van ongepaste opmerkingen tot uiteindelijk aanranding op het moment dat ik medische zorg nodig had," vertelt Lynn. Deze feiten gaf haar vertrouwen in zorgverleners een hard klap. "Ook al was mijn vertrouwen geschaad, kon ik zeker als persoon met beperking, deze beroepscategorie niet vermijden."

Ook Aditi ziet dergelijke verhalen vaak terugkomen: personen met een beperking zijn kwetsbaarder omdat ze meestal afhankelijker zijn van anderen op het gebied van zorg, huisvesting, veiligheid... Het is een realiteit waarin afhankelijkheid en vertrouwen onlosmakelijk verbonden is met hun welzijn. "Ondanks dat ze afhankelijk zijn van anderen hebben ze het recht om zelf te bepalen wat ze wel en niet willen. Dat is een basisrecht van ieder mens," verkondigt Aditi vzw. Een boodschap waarbij we vanuit Punt.vzw ons volledig kunnen achterscharen.

Nood aan preventie

Voorkomen is beter dan genezen, een bekende leuze, die ook bij deze problematiek van toepassing is. "Het is een utopie dat we seksueel geweld uit de wereld kunnen bannen, maar we kunnen wel meer stappen ondernemen om het risico op dergelijke feiten zoveel mogelijk te beperken," aldus Aditi vzw.

Het is belangrijk dat zorgverleners en mantelzorgers de nodige kennis, vaardigheden en attitudes bezitten om effectief met dit thema om te gaan. "Dit kan enkel lukken wanneer men binnen organisaties ook daadwerkelijk een visie en beleid uitwerkt rond seksuele gezondheid en het zorgpersoneel de nodige kans op vorming geeft," benadrukt Aditi vzw. Het ontbreken van duidelijke richtlijnen en beleid en het gebrek aan kennis, vaardigheden en attitudes draagt bij aan een omgeving waarin regels met betrekking tot omgangsvormen niet altijd helder zijn en dit werkt grensoverschrijdend gedrag in de hand.

Zorg

Wanneer er zich dan toch feiten voordoen, is het vaak onduidelijk waar personen terecht kunnen voor ondersteuning na seksueel geweld, waardoor misbruik vaak te lang onopgemerkt blijft of hulp uitblijft.

Ook Lynn kan dit beamen. Toen ze uiteindelijk klacht besloot in te dienen tegen haar verpleegkundige ontving ze weinig steun van het management en zorgverleners van de assistentieflats waar ze verbleef. Ze werd zelfs afgeraden om verder te gaan met de klacht. "Wat ik zeer opvallend vond was hoeveel mensen eigenlijk wisten dat hij ongepast gedrag stelde, maar er toch over gezwegen werd," vertelt Lynn wanneer ze spreekt over het politie-onderzoek waaruit blijkt dat de verpleegkundige op zijn vorige job was ontslagen na enkele meldingen van gelijkaardige feiten gepleegd op verschillende personen.

Aanspreekpunt

Het is dus belangrijk om een veilige omgeving te creëren voor mensen met een beperking. "Wie daarbij kan helpen is een Referentiepersoon Relaties, Intimiteit en Seksualiteit (RRIS). Deze professionals maken zich kenbaar binnen de organisatie en spelen een voortrekkersrol in het bevorderen van een cultuur waarin relaties, intimiteit en seksualiteit bespreekbaar zijn zonder taboes. Ze zijn een aanspreekpunt voor collega's, bewoners en hun families, bieden advies en begeleiding in gevoelige situaties, en zorgen voor de realisatie en evaluatie van beleid op dit gebied," aldus Aditi vzw.

Ook Lynn benadrukt het belang van duidelijkheid om zo kwalitatieve zorg te bieden aan slachtoffers wanneer ze naar buiten komen met hun verhaal. "Het is niet oké dat wanneer je eindelijk durft te praten, je dan nog een hele zoektocht moet doen naar hulpverlening, advocaten, rechtsbijstandverzekering... Wanneer een slachtoffer naar voren komt, dan zouden we deze moeten omarmen met warmte en steun. Het zou duidelijk moeten zijn waar je terecht kan en dat er samen bekeken wordt wat er op dat moment nodig is."

Lees de volledige getuigenis van Lynn

Kwil nie, ook al zeg je dat seks zo hoort

Leestijd: 3 min

Seksuele gezondheid van personen met een beperking is nog steeds een maatschappelijk taboe. Nochtans wijzen studies van o.a. de UGent uit dat deze bevolkingsgroep vaker slachtoffer wordt van fysiek seksueel geweld. 35% van personen met een beperking kreeg al te maken met seksueel misbruik, tegenover 27% van personen zonder beperking. Punt.vzw wou meer weten over deze problematiek en sprak met Aditi vzw, een advies- en informatiecentrum voor advies en informatie over seksualiteit voor mensen met een beperking en hun netwerk.

Taboe

Onze samenleving hult zich vaak in stilzwijgen wanneer het gaat over seksualiteit bij personen met een beperking. Er treedt vaak automatisch een soort beschermingsreflex op vanuit het voornemen dat personen met een beperking niet met seksualiteit zouden mogen of kunnen bezig zijn. Seksuele voorlichting is bijgevolg eerder schaars, waardoor deze groep afhankelijk wordt van anderen om hen een referentiekader te bieden.

"Het is echter belangrijk om te erkennen dat personen met een beperking ook info nodig hebben en een experimenteerruimte als het gaat over hun seksuele beleving," benadrukt Aditi vzw. Het gebrek aan kennis en begeleiding maakt de persoon in kwestie extra kwetsbaar voor misbruik.

'Het hoort zo'

"Het is belangrijk om te begrijpen dat kennis gelijk staat aan macht," aldus Aditi vzw. Door personen met een beperking niet te voorzien van de nodige informatie over hun seksuele rechten en grenzen - door hen niet te laten experimenteren - worden ze overgeleverd aan de interpretaties van anderen. "Dit, in combinatie met hun verhoogde afhankelijkheid, zorgt voor een gevaarlijke cocktail."

Vaak komen er verhalen boven van personen met een beperking die weinig kennis hebben van het eigen lichaam, niet weten wat seks juist is, of nog te weinig begrijpen wat seksueel geweld inhoudt. Velen geven aan dat hun dader hen wijsmaakte dat seks zo hoort. 'Het hoort pijn te doen', 'dit is wat mensen doen wanneer ze elkaar graag zien', zijn maar enkele veelgebruikte voorbeelden.

Daarbovenop komt het feit dat personen met een beperking vaak niet geloofd worden wanneer ze met hun verhaal naar buiten komen. Zo wees het UN-MENAMAIS onderzoek van UGent uit dat personen met een beperking vaker hulp zoeken na seksueel geweld, maar ook vaker het gevoel hebben dat ze op dovemansoren botsen en niet geloofd worden.

Preventie

Eén van de grootste uitdagingen is het taboe doorbreken. "Door seksuele gezondheid en seksualiteit meer bespreekbaar te maken, zet je mensen in hun kracht," aldus Aditi vzw. Het is daarom van groot belang om te investeren in programma's en beleid die zich richten op het vergroten van de kennis van personen met een beperking op het gebied van relaties, intimiteit en seksualiteit.

Door hen de juiste informatie en begeleiding aan te bieden, kunnen we hun weerbaarheid vergroten en hen in staat stellen om eigen grenzen te bepalen en te communiceren. Dit draagt niet alleen bij aan hun welzijn en veiligheid, maar ook aan het bevorderen van een cultuur waarin seksueel grensoverschrijdend gedrag niet wordt getolereerd.

Vergeet hierbij niet de ondersteuning aan zorgverleners en mantelzorgers om deze thema's mee bespreekbaar te maken. Alsook om signalen van grensoverschrijdend gedrag te herkennen, hoe hierop te reageren en wat te doen as er een melding gebeurt.